Η λοίμωξη από τον ιό HIV συνεχίζει να αποτελεί σημαντική απειλή για τη δημόσια υγεία. Παρά τις τεράστιες προόδους στη θεραπεία, η πρόληψη παραμένει ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να περιοριστεί η εξάπλωση του ιού. Σε αυτό το πλαίσιο, η προφύλαξη πριν από την έκθεση (PrEP – Pre-Exposure Prophylaxis) έχει αναδειχθεί ως ένα σύγχρονο, ασφαλές και ιδιαίτερα αποτελεσματικό μέσο προστασίας για οροαρνητικά άτομα που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο έκθεσης στον HIV. Αυτό το άρθρο βασίζεται στο επίσημο πρωτόκολλο του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) και απαντά σε όλα τα κρίσιμα ερωτήματα για την PrEP. Ενημερώνει το ελληνικό κοινό για το τι είναι, ποιοι είναι οι δικαιούχοι, πώς χορηγείται, ποια είναι η διαδικασία παρακολούθησης και τι σημαίνει πρακτικά η καθημερινή χρήση της.
Τι είναι η PrEP;
Η PrEP είναι μια προληπτική φαρμακευτική αγωγή για άτομα χωρίς HIV, τα οποία όμως διατρέχουν υψηλό κίνδυνο μόλυνσης. Περιλαμβάνει τη χορήγηση ενός συνδυασμού αντιρετροϊκών φαρμάκων —κυρίως tenofovir disoproxil fumarate (TDF) και emtricitabine (FTC)— με σκοπό την παρεμπόδιση της εγκατάστασης του ιού στον οργανισμό.
Η PrEP δεν είναι θεραπεία. Είναι προφύλαξη. Όταν λαμβάνεται σωστά και με συνέπεια, μειώνει τον κίνδυνο μόλυνσης με HIV κατά 99% μέσω σεξουαλικής επαφής και σημαντικά στους χρήστες ενδοφλέβιων ουσιών.
Ποιοι είναι οι δικαιούχοι της PrEP στην Ελλάδα;
Σύμφωνα με το πρωτόκολλο του ΕΟΔΥ, δικαιούχοι της PrEP είναι οροαρνητικά άτομα που ανήκουν σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου. Πιο συγκεκριμένα:
- Άτομα με συστηματικές σεξουαλικές επαφές χωρίς προφυλάξεις
- Άτομα με σεξουαλικό σύντροφο που είναι HIV οροθετικός
- Χρήστες ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών
- Άτομα που εργάζονται στο σεξ
- Άτομα με επανειλημμένα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα (ΣΜΝ)
Ποιος συνταγογραφεί την PrEP;
Η PrEP μπορεί να χορηγηθεί μόνο από γιατρούς με ειδικότητα:
- Γενικής Ιατρικής
- Παθολογίας
- Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας
- Γυναικολογίας
Ο γιατρός αναλαμβάνει την αξιολόγηση του κινδύνου, τον προ-θεραπευτικό εργαστηριακό έλεγχο και την παρακολούθηση του ατόμου καθ’ όλη τη διάρκεια της αγωγής.
Πώς λαμβάνεται η PrEP;
Υπάρχουν δύο τρόποι λήψης:
1. Καθημερινή λήψη (Daily PrEP)
Ο πιο συνηθισμένος τρόπος. Λαμβάνεται ένα χάπι την ημέρα, χωρίς διακοπή, για όσο διαρκεί η περίοδος αυξημένου κινδύνου.
2. Λήψη “κατά περίπτωση” ή “on demand”
Εφαρμόζεται μόνο σε άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες (ΑΣΑ), και περιλαμβάνει:
- 2 δισκία 2–24 ώρες πριν την επαφή
- 1 δισκίο 24 ώρες μετά
- 1 δισκίο 48 ώρες μετά
Η μέθοδος αυτή δεν έχει αποδειχθεί ασφαλής για τις γυναίκες.
Πόσο αποτελεσματική είναι;
Όταν λαμβάνεται καθημερινά και σωστά, η PrEP προσφέρει σχεδόν πλήρη προστασία από τον HIV. Η αποτελεσματικότητα φτάνει το 99% στους άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες και το 90% στους χρήστες ενδοφλέβιων ουσιών.
Υπάρχουν παρενέργειες;
Οι περισσότερες είναι ήπιες και παροδικές:
- Πονοκέφαλος
- Ναυτία
- Κοιλιακό άλγος
- Ελαφρά απώλεια βάρους
Μικρό ποσοστό (<10%) εμφανίζει το λεγόμενο “start-up syndrome” που υποχωρεί εντός 1 μήνα. Σε μακροχρόνια χρήση παρακολουθείται η νεφρική και οστική υγεία.
Τι εξετάσεις απαιτούνται πριν την έναρξη;
Πριν ξεκινήσει η PrEP, απαιτούνται:
- HIV test 4ης γενιάς
- Έλεγχος για ΣΜΝ (σύφιλη, χλαμύδια, γονόρροια, ηπατίτιδες)
- Νεφρική λειτουργία (eGFR)
- Έλεγχος για ηπατίτιδα Β
- Αν εντοπιστεί HIV, η PrEP δεν πρέπει να ξεκινήσει και πρέπει να δοθεί πλήρης αντιρετροϊκή θεραπεία
Εμβολιασμοί που προτείνονται στους χρήστες PrEP
Ο ΕΟΔΥ προτείνει:
- Εμβόλιο ηπατίτιδας Α
- Εμβόλιο ηπατίτιδας Β
- Εμβόλιο HPV
Πόσο συχνή είναι η παρακολούθηση;
Ο/Η ασθενής που λαμβάνει PrEP θα πρέπει να επισκέπτεται τον ιατρό του:
- Κάθε 3 μήνες για HIV test, έλεγχο ΣΜΝ, ανανέωση συνταγής, συμβουλευτική
- Κάθε 6 μήνες για έλεγχο νεφρικής λειτουργίας, ειδικά άνω των 50 ετών
- Κάθε 12 μήνες για πλήρη ανασκόπηση
Η συμμόρφωση στον έλεγχο και στη λήψη είναι απαραίτητη για τη συνέχιση της θεραπείας.
Τι γίνεται αν διακοπεί η PrEP;
Η διακοπή μπορεί να γίνει για λόγους:
- Προσωπικής επιλογής
- Μειωμένου κινδύνου
- Παρενεργειών
- Κακής συμμόρφωσης
Αν γίνει επανέναρξη, πρέπει να γίνει νέο HIV test και ιατρική αξιολόγηση. Η προστατευτική δράση της PrEP εξασθενεί 7-10 ημέρες μετά τη διακοπή.
Σημαντικές επισημάνσεις
- Η PrEP δεν προστατεύει από άλλα ΣΜΝ. Το προφυλακτικό παραμένει απαραίτητο.
- Μπορεί να συνεχιστεί κατά την εγκυμοσύνη ή τον θηλασμό, εφόσον υπάρχει συνεχής κίνδυνος.
- Η καθημερινή συμμόρφωση είναι το κλειδί για την επιτυχία της αγωγής.
- Η συνταγή καλύπτει έως 90 ημέρες κάθε φορά.
Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
Η PrEP είναι ασφαλής;
Ναι. Με σωστή παρακολούθηση και ιατρική καθοδήγηση, είναι εξαιρετικά ασφαλής.
Είναι δωρεάν στην Ελλάδα;
Αναμένονται εξελίξεις. Σε ορισμένα δημόσια κέντρα μπορεί να παρέχεται δωρεάν ή με χαμηλό κόστος. Προς το παρόν συνταγογραφείται κατά περίπτωση.
Πώς μπορώ να ξεκινήσω;
Μπορείτε να κλείσετε ραντεβού με τον γιατρό σας για αξιολόγηση και εξετάσεις. Η έναρξη απαιτεί HIV test και αξιολόγηση κινδύνου.
Συμπεράσματα
Η PrEP αποτελεί μια επιστημονικά τεκμηριωμένη, ασφαλή και αποτελεσματική μέθοδο πρόληψης για τον HIV, προσφέροντας αυτονομία και προστασία στα άτομα που τη χρειάζονται. Στην Ελλάδα, η υιοθέτησή της εντάσσεται στη στρατηγική του Υπουργείου Υγείας και του ΕΟΔΥ για την εξάλειψη της λοίμωξης HIV.
Η πρόληψη είναι ελευθερία. Αν θεωρείτε πως μπορεί να σας αφορά, μιλήστε με τον ιατρό σας. Ενημερωθείτε, εξεταστείτε και προστατευτείτε.
Αν θέλετε να ενημερωθείτε αν είστε κατάλληλοι για PrEP ή αν επιθυμείτε να ξεκινήσετε την αγωγή, επικοινωνήστε με το ιατρείο μας για ραντεβού.
📍 Παύλου Μπακογιάννη 46, Βριλήσσια, 15235
📞 210 80 30413
📨 ksnikolas@doctors.org.uk
🌐 www.genikosiatros.gr
