Η κολπική ατροφία και η κολπική ξηρότητα είναι δύο από τις πιο κοινές αλλά και υποτιμημένες επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης και της περιεμμηνόπαυσης. Αν και επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των γυναικών, πολλές φορές δεν αναφέρονται ούτε από τις ίδιες τις γυναίκες ούτε αναγνωρίζονται επαρκώς από το ιατρικό προσωπικό. Αυτή η σιωπηλή ταλαιπωρία μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιο πόνο, σεξουαλική δυσλειτουργία, αλλά και αυξημένο κίνδυνο για ουρολοιμώξεις. Το παρόν άρθρο εξετάζει εις βάθος το πρόβλημα, τη σχέση του με τις ουρολοιμώξεις και τις διαθέσιμες θεραπείες.
Τι είναι η κολπική ατροφία και η κολπική ξηρότητα;
Η κολπική ατροφία είναι η λέπτυνση, η ξηρότητα και η απώλεια της ελαστικότητας του κολπικού ιστού που συμβαίνει όταν μειώνονται τα επίπεδα των οιστρογόνων, συνήθως κατά την εμμηνόπαυση. Οι αλλαγές αυτές περιλαμβάνονται σε ένα ευρύτερο σύνδρομο που ονομάζεται ουρογεννητικό σύνδρομο της εμμηνόπαυσης (GSM – Genitourinary Syndrome of Menopause). Σύμφωνα με μελέτες, έως και 50-60% των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών εμφανίζουν συμπτώματα GSM.
Η κολπική ξηρότητα, από την άλλη, αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό και πρώιμο σύμπτωμα. Προκαλείται από τη μείωση της παραγωγής κολπικών εκκρίσεων, την απώλεια γλυκογόνου στον επιθήλιο και τη διαταραχή της φυσιολογικής μικροβιακής χλωρίδας.
Συμπτώματα και επιπτώσεις
Οι γυναίκες μπορεί να παρουσιάσουν:
- Αίσθημα καύσου ή τσούξιμο στον κόλπο
- Ξηρότητα και δυσφορία, ιδιαίτερα κατά τη σεξουαλική επαφή
- Κνησμό ή ερεθισμό
- Συσπάσεις ή πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή (δυσπαρεύνια)
- Συχνοουρία ή επείγουσα ούρηση
- Επαναλαμβανόμενες ουρολοιμώξεις
Τα παραπάνω συμπτώματα δεν είναι μόνο σωματικά. Επηρεάζουν άμεσα την ψυχική υγεία, τις σχέσεις, τη σεξουαλικότητα και την αυτοεκτίμηση της γυναίκας.
Η σύνδεση με τις ουρολοιμώξεις
Καθώς τα επίπεδα των οιστρογόνων μειώνονται, ο κολπικός επιθηλιακός ιστός γίνεται λεπτότερος και πιο επιρρεπής σε τραυματισμούς. Παράλληλα, μειώνεται το γλυκογόνο, το οποίο αποτελεί την κύρια πηγή ενέργειας για τους γαλακτοβάκιλλους – τα “καλά” βακτήρια του κόλπου. Η μείωση αυτών οδηγεί σε διαταραχή του pH και της φυσιολογικής χλωρίδας, με αποτέλεσμα την ευκολότερη αποικιοποίηση από παθογόνα βακτήρια.
Το αποτέλεσμα; Αυξημένος κίνδυνος για λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος. Σύμφωνα με έρευνες, οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με ατροφία του κόλπου έχουν 2-4 φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν ουρολοιμώξεις.
Κλινική διάγνωση
Η διάγνωση είναι κλινική και βασίζεται στο ιστορικό και τη γυναικολογική εξέταση. Στη γυναικολογική εξέταση παρατηρούνται:
- Ατροφικός, ωχρός, λεπτός επιθηλιακός ιστός
- Απώλεια των πτυχώσεων του κολπικού τοιχώματος
- Ερυθρότητα ή ευαισθησία
- Ενδεχομένως μικρές ραγάδες ή αιμορραγίες
Σε περίπτωση υποτροπιαζουσών ουρολοιμώξεων, πρέπει να αποκλείονται άλλες αιτίες (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης, ανατομικές ανωμαλίες, λίθοι), αλλά η κολπική ατροφία πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη.
Θεραπευτικές επιλογές
Η θεραπεία της κολπικής ατροφίας στοχεύει στην αποκατάσταση του τοπικού περιβάλλοντος και την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Οι επιλογές περιλαμβάνουν:
-
Μη ορμονικές θεραπείες (πρώτης γραμμής για ήπια συμπτώματα):
- Ενυδατικά του κόλπου: π.χ. Replens – προσφέρουν μακροχρόνια ενυδάτωση (μέχρι και 3 ημέρες)
- Λιπαντικά κατά τη σεξουαλική επαφή: βάση νερού ή σιλικόνης – βελτιώνουν προσωρινά τη δυσφορία
- Προβιοτικά κόλπου: αποκατάσταση της φυσιολογικής χλωρίδας
- Καθημερινή υγιεινή χωρίς σαπούνια με pH >4.5
Παρότι χρήσιμα, τα μη ορμονικά σκευάσματα δεν αντιμετωπίζουν την αιτία, αλλά τα συμπτώματα.
-
Τοπική ορμονική θεραπεία (θεραπεία εκλογής για μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα):
Η χρήση τοπικής οιστρογονικής θεραπείας είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος και έχει εξαιρετικό προφίλ ασφάλειας.
Μορφές:
- Κολπικά δισκία οιστραδιόλης (Vagifem): χορηγούνται συνήθως καθημερινά για 2 εβδομάδες και στη συνέχεια 2 φορές την εβδομάδα.
- Κολπική κρέμα οιστρογόνων (π.χ. Ovestin): εφαρμόζεται με απλικατέρ.
- Κολπικοί δακτύλιοι (Estring): απελευθερώνουν χαμηλή δόση οιστρογόνου για έως 90 ημέρες.
Αποτελέσματα:
- Επαναφορά της φυσιολογικής ελαστικότητας
- Βελτίωση της αιμάτωσης και του pH
- Ενίσχυση της κολπικής χλωρίδας
- Σημαντική μείωση των επεισοδίων ουρολοίμωξης
Ασφάλεια:
Τα τοπικά οιστρογόνα δεν απορροφώνται συστηματικά σε σημαντικό βαθμό και δεν αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού ή του ενδομητρίου, σύμφωνα με την International Menopause Society.
Πότε να ξεκινήσει η θεραπεία;
Ιδανικά, όσο νωρίτερα ξεκινήσει η τοπική θεραπεία, τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα. Η καθυστέρηση οδηγεί σε μόνιμες ατροφικές αλλοιώσεις και χαμηλότερη ανταπόκριση. Η συντήρηση της θεραπείας με τη μορφή 2 εφαρμογών την εβδομάδα μακροπρόθεσμα θεωρείται ασφαλής και αποτελεσματική.
Ειδικές περιπτώσεις
- Γυναίκες με ιστορικό καρκίνου του μαστού
Η χρήση τοπικών οιστρογόνων πρέπει να γίνεται με προσοχή και πάντα σε συνεργασία με τον θεράποντα ογκολόγο. Οι μη ορμονικές θεραπείες αποτελούν την πρώτη επιλογή, ενώ σε εμμένουσα συμπτωματολογία και υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις μπορεί να εξεταστεί η τοπική θεραπεία υπό προϋποθέσεις.
- Υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις
Η τακτική χρήση Vagifem έχει αποδειχθεί ότι μειώνει σημαντικά την υποτροπή ουρολοιμώξεων. Επιπλέον, η προσθήκη:
- Προβιοτικών (για την αποκατάσταση χλωρίδας)
- Επαρκούς πρόσληψης υγρών
- Αποφυγής προϊόντων που ερεθίζουν (σπρέι, πούδρες, αρώματα)
είναι κρίσιμη για την πρόληψη.
Ζωτικές συμβουλές για τις γυναίκες
- Μην ντρέπεστε να μιλήσετε στον γιατρό σας για την ξηρότητα ή την ενόχληση
- Η κολπική ατροφία δεν είναι “φυσιολογική κατάσταση που πρέπει να υπομείνετε”
- Υπάρχουν ασφαλείς, αποτελεσματικές και οικονομικά προσιτές θεραπείες
Η έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση προλαμβάνει σοβαρότερες καταστάσεις
Συμπέρασμα
Η κολπική ατροφία και ξηρότητα αποτελούν μια υποτιμημένη αλλά συχνότατη πρόκληση για τις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Όχι μόνο υποβαθμίζουν την καθημερινότητα και τη σεξουαλική ζωή, αλλά αυξάνουν και τον κίνδυνο για υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις. Η τοπική θεραπεία με οιστρογόνα, όπως το Vagifem, είναι ασφαλής, αποτελεσματική και ανακουφίζει ουσιαστικά τα συμπτώματα. Οι γυναίκες πρέπει να ενημερώνονται, να ενδυναμώνονται και να έχουν πρόσβαση στις κατάλληλες λύσεις.
👉 Αν αντιμετωπίζετε συμπτώματα κολπικής ξηρότητας ή επαναλαμβανόμενες ουρολοιμώξεις, κλείστε ένα ραντεβού στο ιατρείο μας για εξατομικευμένη αξιολόγηση και καθοδήγηση.
