Έρπητας Ζωστήρας: Συμπτώματα, Αιτίες, Θεραπεία & Εμβολιασμός

Έρπητας Ζωστήρας: Συμπτώματα, Αιτίες, Θεραπεία & Εμβολιασμός.

Ο έρπητας ζωστήρας είναι μια ιογενής λοίμωξη που προκαλεί επώδυνο εξάνθημα. Συνήθως εμφανίζεται ως μια λωρίδα φυσαλίδων που τυλίγεται στη μία πλευρά του κορμού, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και στο πρόσωπο ή στον λαιμό. Προκαλείται από τον ιό της ανεμευλογιάς (varicella-zoster virus – VZV). Ο VZV ανήκει στην οικογένεια των ιών του έρπητα (Herpesviridae), η οποία χαρακτηρίζεται από την ικανότητα να εγκαθίσταται μόνιμα στον οργανισμό. Μετά την ανεμευλογιά, ο ιός δεν εξαλείφεται, αλλά “αποκρύπτεται” σε νευρικά γάγγλια κοντά στη σπονδυλική στήλη και στον εγκέφαλο, παραμένοντας ανενεργός για δεκαετίες. Υπό συγκεκριμένες συνθήκες, κυρίως σχετιζόμενες με την ηλικία, το στρες ή την ανοσοκατάσταση, μπορεί να επανενεργοποιηθεί χρόνια αργότερα και να μεταναστεύσει κατά μήκος των περιφερικών νεύρων προς το δέρμα, προκαλώντας τον έρπητα ζωστήρα. Αν και δεν απειλεί τη ζωή, μπορεί να προκαλέσει έντονο πόνο και σοβαρές επιπλοκές.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα του έρπητα ζωστήρα επηρεάζουν συνήθως μία περιοχή του σώματος, αντιστοιχώντας στη δερματοτόμηση (dermatome) ενός μόνο νεύρου όπου ο ιός είχε λανθάνουσα λοίμωξη. Τα κύρια στάδια και συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Προδρομική Φάση (1-3 ημέρες): Πόνος, κάψιμο ή μυρμήγκιασμα σε μια συγκεκριμένη περιοχή, πριν από οποιοδήποτε ορατό εξάνθημα. Αυτό συχνά οδηγεί σε λανθασμένη διάγνωση, καθώς ο πόνος μπορεί να μιμηθεί πάθηση της πλευράς, καρδιακά επεισόδια ή γαστρεντερικά προβλήματα, ανάλογα με την τοποθεσία.
• Εξανθηματική Φάση: Εμφανίζεται κοκκινίλα και εξάνθημα λίγες ημέρες μετά την εμφάνιση του πόνου, το οποίο εξελίσσεται γρήγορα σε φυσαλίδες γεμάτες διαυγές υγρό. Αυτές οι φυσαλίδες περιέχουν ιικά σωμάτια και είναι μεταδοτικές.
• Φάση Επούλωσης: Οι φυσαλίδες σπάνε και δημιουργούν κρούστες, μια διαδικασία που διαρκεί συνήθως 2-4 εβδομάδες. Κνησμός είναι συχνό σύμπτωμα κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης.

Επιπλέον, μπορεί να εμφανιστούν συστηματικά συμπτώματα όπως:

• Πυρετός
• Κεφαλαλγία
• Κόπωση
• Φωτοευαισθησία

Ο πόνος είναι συχνά το πρώτο σύμπτωμα, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει πόνος χωρίς εξάνθημα, μια κατάσταση γνωστή ως “zoster sine herpete”.

Αίτια & Παράγοντες Κινδύνου

Η αιτία είναι η επανενεργοποίηση του ιού της ανεμευλογιάς. Ο κύριος παράγοντας κινδύνου είναι η ηλικία, το στρες και η μειωμένη ανοσία έναντι του VZV, γνωστή ως “immunosenescence”. Ο έρπητας ζωστήρας είναι πιο συχνός σε:

• Άτομα άνω των 50 ετών
• Άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα (HIV, καρκίνος, θεραπείες χημειοθεραπείας/ακτινοθεραπείας)
• Άτομα που λαμβάνουν κορτικοστεροειδή ή ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.

Άλλοι παράγοντες που μπορούν να πυροδοτήσουν την επανενεργοποίηση περιλαμβάνουν σωματικό ή συναισθηματικό στρες και χρόνιες παθήσεις.

Μεταδοτικότητα

Ένα άτομο με έρπητα ζωστήρα και ενεργές, ακάλυπτες φυσαλίδες μπορεί να μεταδώσει τον ιό σε όσους δεν έχουν νοσήσει με ανεμευλογιά ή δεν έχουν εμβολιαστεί. Η μετάδοση γίνεται μέσω άμεσης επαφής με το υγρό από τις φυσαλίδες. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο αποδέκτης θα εμφανίσει ανεμευλογιά, όχι έρπητα ζωστήρα. Ο ασθενής παύει να είναι μεταδοτικός μόλις οι φυσαλίδες κρυστάλλισαν και σχημάτισαν κρούστες.

Επιπλοκές

Οι πιο σοβαρές επιπλοκές περιλαμβάνουν:

• Μεθερπητική νευραλγία:Είναι η πιο συχνή επιπλοκή, πόνος που παραμένει μετά την επούλωση του εξανθήματος και μπορεί να διαρκέσει για μήνες ή ακόμα και χρόνια. Ο πόνος αυτός προκαλείται από νευρική βλάβη που οφείλεται στην ίωση και μπορεί να είναι εξουθενωτικός, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής.
• Απώλεια όρασης: σε περιπτώσεις έρπητα γύρω από το μάτι (ορθαλμικός ζωστήρας), ο ιός μπορεί να προκαλέσει κερατίτιδα ή βλάβη στο ακουστικό νεύρο, οδηγώντας σε σοβαρές οφθαλμικές επιπλοκές, συμπεριλαμβανομένης της μόνιμης βλάβης.
• Νευρολογικά προβλήματα: εγκεφαλίτιδα, πάρεση προσωπικού νεύρου (Σύνδρομο Ramsay Hunt), που προκαλεί παράλυση του προσώπου και απώλεια ακοής.
• Δερματικές λοιμώξεις: δευτερογενής βακτηριακή μόλυνση των φυσαλίδων, η οποία μπορεί να επιμηκύνει την επούλωση και να αφήσει ουλές.

Διάγνωση

Η διάγνωση γίνεται κλινικά, με βάση τον χαρακτηριστικό πόνο στη μία πλευρά του σώματος και την παρουσία του τυπικού εξανθήματος. Σε αμφίβολες περιπτώσεις, ειδικά σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς ή σε περιπτώσεις χωρίς τυπικό εξάνθημα, μπορεί να ληφθεί δείγμα από τις φυσαλίδες για PCR (αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης) ή καλλιέργεια ιού, ή αίματος για τον εντοπισμό αντισωμάτων.

Θεραπεία

Δεν υπάρχει οριστική θεραπεία. Ωστόσο, η έγκαιρη χορήγηση αντιικών φαρμάκων (ειδικά εντός 72 ωρών από την εμφάνιση του εξανθήματος) μειώνει τη διάρκεια και τον κίνδυνο επιπλοκών. Τα κυριότερα φάρμακα είναι:

• Acyclovir
• Valacyclovir
• Famciclovir

Για τον πόνο, τόσο στην ενεργή φάση όσο και στη μεθερπητική νευραλγία, μπορεί να χορηγηθούν:

• Αντικαταθλιπτικά (αμιτριπτυλίνη) που τροποποιούν τον τρόπο αντίληψης του πόνου
• Αντιεπιληπτικά (γκαμπαπεντίνη, πρεγαμπαλίνη) για νευροπαθητικό πόνο
• Τοπικά αναισθητικά (λιδοκαΐνη) σε μορφή κρέμας ή πλαστρό

Καψαϊκίνη σε έμπλαστρο, που μειώνει την ένταση του πόνου με την άμβλυνση των τοπικών νευρικών απολήξεων.

Εμβολιασμός & Πρόγραμμα ΕΟΠΥΥ

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης είναι ο εμβολιασμός με Shingrix, ένα ανασυνδυασμένο εμβόλιο που χορηγείται σε δύο δόσεις με διαφορά 2–6 μηνών. Αυτό το εμβόλιο έχει αποδειχθεί ότι είναι πάνω από 90% αποτελεσματικό στην πρόληψη του ζωστήρα και της μεθερπητικής νευραλγίας, ακόμα και σε ηλικιωμένους.
Στην Ελλάδα, μέσω του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών Ενηλίκων (ΕΟΠΥΥ):

• Το εμβόλιο χορηγείται δωρεάν σε άτομα ≥65 ετών.
• Συνιστάται επίσης για ενήλικες ≥50 ετών με χρόνια νοσήματα (π.χ. διαβήτη, καρδιοπάθειες, ΧΑΠ).

Μπορεί να χορηγηθεί και σε ανοσοκατασταλμένους ασθενείς ≥19 ετών, μετά από ιατρική σύσταση.
Το εμβόλιο δεν θεραπεύει τον έρπητα ζωστήρα, αλλά μειώνει δραστικά τον κίνδυνο εμφάνισης και τις σοβαρές επιπλοκές όπως η μεθερπητική νευραλγία.Ακόμη και σε περίπτωση που κάποιος εμφανίσει ζωστήρα μετά τον εμβολιασμό, η νόσος είναι συνήθως πιο ήπια και με μικρότερη πιθανότητα επιπλοκών.

Πότε να δείτε γιατρό

Επικοινωνήστε άμεσα με γιατρό αν:

• Ο πόνος και το εξάνθημα εμφανιστούν κοντά στο μάτι
• Είστε άνω των 50 ετώνή έχετε εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα
• Έχετε εξασθενημένο ανοσοποιητικό
• Το εξάνθημα είναι εκτεταμένο ή πολύ επώδυνοή εμφανίζεται σε πολλαπλές δερματοτόμες.
• Παρουσιάζετε σημάδια βακτηριακής λοίμωξης (π.χ. πύον, έντονη ερυθρότητα) ή νευρολογικά συμπτώματα όπως ζάλη, αδυναμία ή σύγχυση.

Συμπέρασμα

Ο έρπητας ζωστήρας είναι μια νόσος που μπορεί να προκαλέσει σημαντική ταλαιπωρία και επιπλοκές, αλλά η πρόληψη με εμβολιασμό αποτελεί το ισχυρότερο όπλο μας. Η κατανόηση των συμπτωμάτων, των παραγόντων κινδύνου και της σημασίας της έγκαιρης παρέμβασης είναι καίρια για τη μείωση του βάρους της νόσου. Αν είστε στην ηλικία ή την κατηγορία που δικαιούται δωρεάν εμβολιασμό μέσω ΕΟΠΥΥ, μιλήστε με τον γιατρό σας.
📍 Για περισσότερες πληροφορίες ή για να συζητήσουμε αν χρειάζεστε το εμβόλιο, κλείστε ραντεβού μαζί μας στο ιατρείο.

⚠️ Αποποίηση Ευθύνης: Το παρόν άρθρο έχει αποκλειστικά ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν υποκαθιστά την ιατρική συμβουλή. Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας για εξατομικευμένη διάγνωση και θεραπεία